Khởi động từ không hút​: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục

Khởi động từ không hút là một sự cố thường gặp, gây gián đoạn hoạt động của hệ thống điện và ảnh hưởng đến các thiết bị khác. Đừng quá lo lắng! Bài viết này sẽ đi sâu vào tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết sớm và cung cấp các giải pháp khắc phục chi tiết, an toàn và hiệu quả để bạn có thể tự tin xử lý vấn đề này.

1. Khởi động từ là gì?

Khởi động từ (Contactor) là một thiết bị điện dùng để đóng ngắt mạch điện, đặc biệt là mạch điện có tải công suất lớn bằng cách điều khiển từ xa thông qua tín hiệu điện. Nó hoạt động tương tự như một công tắc điện nhưng có khả năng chịu dòng điện lớn hơn và thường được sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp và dân dụng. Cấu tạo của khởi động từ bao gồm các bộ phận sau:

• Cuộn hút (cuộn dây): Tạo lực từ khi có dòng điện.
• Lõi thép (mạch từ): Gồm phần tĩnh và phần động, phần động bị hút khi cuộn dây có điện.
• Hệ thống tiếp điểm: Tiếp điểm chính (đóng/ngắt mạch chính) và tiếp điểm phụ (cho mạch điều khiển).
• Hệ thống dập hồ quang: Dập tắt tia lửa điện khi đóng/ngắt.

Khởi động từ được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau:

• Điều khiển động cơ điện, máy bơm, quạt, hệ thống chiếu sáng…
• Sử dụng trong các tủ điện điều khiển, tủ điện phân phối.
• Bảo vệ quá tải (khi kết hợp với rơ le nhiệt).
• Đảo chiều quay động cơ (với bộ khởi động từ kép).

2. Nguyên nhân khiến khởi động từ không hút

Có nhiều nguyên nhân có thể khiến khởi động từ không hút, bao gồm:

2.1. Nguồn cấp bị gián đoạn hoặc không đủ

• Mất điện hoàn toàn: Đây là nguyên nhân dễ kiểm tra nhất, bạn hãy kiểm tra nguồn điện tổng, cầu dao, aptomat xem có bị ngắt không.
• Điện áp không đủ: Điện áp cấp cho cuộn hút thấp hơn điện áp định mức của cuộn hút (ví dụ, cuộn hút 220V nhưng điện áp thực tế chỉ 180V). Bạn có thể sử dụng đồng hồ vạn năng để đo điện áp và kiểm tra.
• Dây dẫn bị đứt, lỏng, tiếp xúc kém: Kiểm tra các đầu nối dây, dây dẫn từ nguồn đến cuộn hút xem có bị đứt, lỏng, hoặc bị oxy hóa không.
• Hỏng bộ nguồn (nếu có): Nếu khởi động từ sử dụng bộ nguồn riêng (ví dụ, bộ nguồn 24VDC), hãy kiểm tra bộ nguồn này xem có hoạt động bình thường không.

2.2. Cuộn hút Coil bị hỏng

• Cháy cuộn hút: Cuộn hút bị quá nhiệt do nhiều nguyên nhân (quá tải, điện áp không ổn định, kẹt cơ khí…), dẫn đến đứt dây hoặc chập vòng dây. Dấu hiệu nhận biết là có mùi khét, cuộn hút nóng bất thường, đo điện trở cuộn hút thấy giá trị vô cùng hoặc bằng 0.
• Hở mạch cuộn hút: Dây dẫn bên trong cuộn hút bị đứt (có thể do chất lượng dây kém, do quá nhiệt, hoặc do tác động cơ học). Bạn có thể kiểm tra bằng cách đo điện trở cuộn hút, nếu thấy giá trị vô cùng thì cuộn hút đã bị hở mạch.

2.3. Nút nhấn điều khiển bị hỏng

• Tiếp điểm nút nhấn bị mòn, cháy, không tiếp xúc: Kiểm tra bằng cách nhấn nút và đo thông mạch giữa các tiếp điểm của nút nhấn.
• Dây dẫn từ nút nhấn đến cuộn hút bị đứt, lỏng: Kiểm tra dây dẫn và các đầu nối.

2.4. Tiếp điểm gỉ sét hoặc bị mòn, cháy

• Gỉ sét: Do môi trường ẩm ướt, có hóa chất ăn mòn.
• Mòn: Do đóng cắt nhiều lần, đặc biệt là khi đóng cắt dòng điện lớn.
• Cháy: Do quá tải, ngắn mạch, hoặc do chất lượng tiếp điểm kém.

Lưu ý: Tiếp điểm chính bị hỏng thường không làm khởi động từ hoàn toàn không hút mà thường gây ra hiện tượng đóng/ngắt chập chờn, phát ra tiếng kêu lạ. Tuy nhiên, nếu tiếp điểm phụ (thường dùng để duy trì trạng thái đóng) bị hỏng, khởi động từ có thể không tự giữ được sau khi nhả nút nhấn.

2.5. Khởi động từ bị kẹt cơ khí

• Bụi bẩn, vật lạ kẹt trong cơ cấu: Bụi bẩn, côn trùng, hoặc các vật lạ khác có thể rơi vào bên trong khởi động từ và làm kẹt cơ cấu đóng/ngắt.
• Lò xo hồi vị bị yếu, gãy: Lò xo hồi vị có tác dụng đẩy lõi thép về vị trí ban đầu khi ngắt điện cuộn hút. Nếu lò xo bị yếu hoặc gãy, khởi động từ có thể không nhả ra được hoặc không hút vào được.
• Lõi thép bị biến dạng: Do va đập mạnh, quá nhiệt, hoặc do lỗi sản xuất.

2.6. Lắp đặt sai, lỗi kết nối

• Đấu dây sai sơ đồ: Kiểm tra lại sơ đồ đấu dây và đảm bảo đấu nối đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Siết ốc không chặt: Kiểm tra và siết chặt các đầu nối dây để đảm bảo tiếp xúc tốt.

3. Dấu hiệu nhận biết khởi động từ không hút

Khi khởi động từ không hút, bạn có thể nhận biết qua các dấu hiệu sau:

• Không có tiếng “tạch” khi cấp điện: Thông thường, khi cấp điện cho cuộn hút của khởi động từ, bạn sẽ nghe thấy tiếng “tạch” nhỏ do lõi thép di động bị hút vào và đóng các tiếp điểm. Nếu không có tiếng “tạch” này, có thể cuộn hút không được cấp điện hoặc đã bị hỏng.
• Động cơ hoặc thiết bị không hoạt động: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy khởi động từ không hoạt động. Nếu bạn đã cấp điện cho khởi động từ nhưng động cơ hoặc thiết bị được điều khiển không chạy, thì rất có thể khởi động từ đã gặp sự cố.
• Đo điện áp cuộn hút thấy có điện, nhưng khởi động từ không hút: Sử dụng đồng hồ vạn năng để đo điện áp tại hai đầu cuộn hút (A1 và A2). Nếu đồng hồ hiển thị giá trị điện áp định mức (ví dụ: 220V) nhưng khởi động từ vẫn không hút, thì vấn đề không phải do nguồn cấp mà có thể do cuộn hút bị hỏng, tiếp điểm bị lỗi, hoặc cơ cấu cơ khí bị kẹt.
• Nút nhấn (nếu có) không có tác dụng: Nếu hệ thống của bạn sử dụng nút nhấn để điều khiển khởi động từ, hãy thử nhấn nút và quan sát. Nếu khởi động từ không phản hồi (không có tiếng “tạch”, động cơ không chạy), thì có thể nút nhấn bị hỏng, dây dẫn từ nút nhấn đến cuộn hút bị đứt, hoặc chính khởi động từ bị lỗi.
• Đèn báo (nếu có) không sáng: Một số khởi động từ có đèn báo trạng thái hoạt động. Nếu đèn báo không sáng khi bạn cấp điện cho khởi động từ, đó cũng là một dấu hiệu cho thấy có vấn đề.

4. Cách khắc phục khởi động từ không hút

Khi phát hiện khởi động từ không hút, bạn cần tiến hành kiểm tra và khắc phục theo các bước sau:

• Kiểm tra nguồn cấp: Xác định xem có vật cản nào làm gián đoạn nguồn cấp điện đến khởi động từ hay không. Đảm bảo nguồn điện đang sử dụng có điện áp và công suất phù hợp với thông số kỹ thuật của khởi động từ. Đồng thời kiểm tra các kết nối có bị lỏng lẻo hay không
• Vị trí lắp đặt: Chọn vị trí lắp đặt khởi động từ phù hợp, đảm bảo thông thoáng, tránh nơi ẩm ướt, nhiệt độ cao hoặc có hóa chất. Điều này giúp đảm bảo nguồn điện cấp vào thiết bị ổn định và khởi động từ hoạt động hiệu quả.
• Kiểm tra nút nhấn (nếu có): Thao tác nhấn nút nhấn nhẹ nhàng, không đè quá mạnh. Nếu nút nhấn có dấu hiệu bị hỏng (kẹt, lỏng, không nảy…), cần ngắt nguồn điện, sử dụng dụng cụ bảo hộ để kiểm tra và sửa chữa hoặc thay thế nút nhấn mới.
• Kiểm tra và vệ sinh tiếp điểm: Kiểm tra các tiếp điểm của khởi động từ xem có bị gỉ sét, mòn, cháy, hoặc bám bẩn không. Vệ sinh nhẹ nhàng bằng giấy nhám mịn hoặc dung dịch chuyên dụng. Nếu tiếp điểm bị hư hỏng nghiêm trọng, cần thay thế khởi động từ mới.
• Kiểm tra cuộn hút: Sử dụng đồng hồ đo điện để kiểm tra cuộn coil. Nếu phát hiện cuộn coil bị cháy, bạn cần thay mới contactor
• Kiểm tra bộ phận cơ khí: Xem các bộ phận cơ khí có bị kẹt hay không.

5. Lưu ý khi sử dụng và bảo dưỡng khởi động từ

Để đảm bảo khởi động từ hoạt động bền bỉ, an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý những điểm sau:

• Lựa chọn khởi động từ phù hợp: Chọn khởi động từ có thông số kỹ thuật (điện áp định mức, dòng điện định mức, công suất) phù hợp với tải (động cơ, thiết bị…).
• Lắp đặt theo hướng dẫn của nhà sản xuất: Đọc kỹ hướng dẫn và sơ đồ đấu dây của nhà sản xuất. Đảm bảo các kết nối dây chắc chắn, đúng vị trí. Lắp đặt nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp, nhiệt độ quá cao, độ ẩm cao, và hóa chất.
• Vận hành đúng cách: Tránh đóng/ngắt khởi động từ liên tục trong thời gian ngắn.
• Bảo dưỡng thường xuyên: Vệ sinh định kỳ bụi bẩn, đặc biệt là các tiếp điểm và cơ cấu cơ khí. Kiểm tra định kỳ hoạt động của khởi động từ (tiếng kêu, nhiệt độ…), đo điện trở cuộn hút, kiểm tra tiếp điểm.
• Thay thế khi hư hỏng: Thay thế khởi động từ mới khi có dấu hiệu hư hỏng (hoạt động không ổn định, tiếng kêu lớn, nóng quá mức, tiếp điểm mòn/cháy…) để đảm bảo an toàn.
• Đặt trong môi trường phù hợp: Tránh môi trường quá ẩm ướt, nhiệt độ quá cao, nhiều hóa chất ăn mòn.

Xem thêm:

• Tìm hiểu về mạch khởi động sao tam giác trong ngành điện công nghiệp
• Khởi động từ là gì? Cấu tạo, ứng dụng và nguyên lý hoạt động
• Biến tần DC là gì? Cấu tạo, nguyên lý và ứng dụng

Khởi động từ không hút là một sự cố có thể gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các dấu hiệu và thực hiện các biện pháp khắc phục kịp thời, bạn có thể giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả. Nếu cần tư vấn chọn mua thiết bị điện Siemens chính hãng, hãy liên hệ đến Thanh Thiên Phú qua hotline 08.12.77.88.99 để được hỗ trợ nhanh nhất nhé!